Toévah sap tawnga 'abomination' tia leh hi enge a awmzia?



 Bible a thil tenawm tia an leh (English ṭawng a 'abomination' tia an leh) (Hebrai ṭawng in תּוֹעֵבָה to'evah/Tōʻēḇā) tih hi a tam hle mai


A thlir zauna hi hetia English a lehlin 'abomination' Mizo tawngin 'thil tenawm' tih mai a tawp lovin, Jewish ho zirtirtu Rabbi te ngaihdân aṭang han en ila a chiang leh zual awm e.

Oct 2012 khan Rabbi Robert Silvers-a chuan Journal a ziak a. Chu a thil ziah chuan Rabbi dang tam tak ngaihtuahna thûk tak leh zir chian duhna a neih tir a. Rabbi Silvers-a chuan Hebrai  Bible a to'evah chung châng a sawi nual a.
English Bible tam zawk ah chuan 'abomination' ti a an leh mai.
Eg: Leviticus 18:22
"Do not lie with a male as one lies with a woman; it is an abomination"
Mizo ṭawngin:
"Mipain mipa vêk a mutpui tûr a ni lo, a tenawm a ni."

Rabbi Silvers-a chuan Bible ah to'evah tih thu mal hi hmun hran hran ah leh vawi tam tak kan Bible ah hian a chuan hnem zia thu a sawi a. Milem biak chung châng ah te, ei tur thiang lo chung châng ah te, dawi (magic) chung châng ah te, dan leh social norms a mawi leh mawi lo thil ah te. Example a pek pakhat a pek Bible a thil ei thiang lo leh tenawm,  to'evah  (abomination)  ti a in ziak chu Shellfish ei hi a ni a ti a.

Shellfish awmzia en lawk ang. Shellfish chu tui sa kan tih mai mahse kâwr (cover) nei hi a ni a. Mizo in a shellfish kan ei ve lâr pawl chu kaikuang (shrimp/prawns), chakâi (crabs), chêngkawl (snails) te hi an ni awm e. Heng lo pawh hi ram danga awm te chuan lobsters kaikuang lian chi/kaikuang pui, oyster, scallops, mussels etc. te pawh kan ei fo tawh ṭhin ang. Heng ang sa reng reng hi a khaikhawm nan shellfish anlo ti mai a. 

Rabbi Silvers-a chuan tunlai a kan Jewish pui zingah hian shellfish ei tam tak an awm a, thil ṭhalo leh tenawm ah kan ngai tawh chuang lo tih thu a sawi a. He thu Rabbi Silvers an a sawi avang hian Rabbi Warshal-a chuan to'evah tih thu mal chu zir chian leh zual a duh phah a. Rabbi Warshal-a chuan The Official Humash (Torah commentary) of the Conservative Movement - in commentary a siam ah chuan, Leviticus 18:22 a kan hmuh anga *_to'evah_* thil tenawm hi hmun dang dang ah vawi za (100) ai tam Bible ah hian a chuang a. Chung chuan homosexual lam a kawk lo ati. To'evah thil tenawm (abomination) chu alo va tam awm ve aw tiin Rabbi Warshal-a chuan tiin 

English Dictionary ah "abomination" awmzia a han enfiah a ...
Webster's Third International Dictionary ah chuan tihian a in ziak a. Abomination: "worthy of causing loathing or hatred; revolting; unnatural; detestable."
Mizo ṭawng chuan abomination awmzia chu thil tenawm, huathlala awm, huat zâwng leh ten zâwng tak, mihring nun phung nilo - unnatural tih te pawn a sawi theih ang.
Rabbi Warshal-a chuan hetiang taka English Bible ah *_to'evah_* tih thu mal hi lehlin alo nih avâng anih hi Kristian ho zingah homophobia pawh a nasat em em ni ati a. Ṭhalo a ti hle mai.

The new Jewish Publication Society Bible chuan  to'evah chu "abhorrent" ti in a let leh a. Mahse hei pawh hi Rabbi Warshal-a chuan "abhorrent" leh "abomination" chu a ṭhatloh dan a thuhmun reng a ti a. Thil dang tam tak Bible in a to'evah  a tih te nen hian Leviticus 18:22 a mi pawh hi a in ang reng ani a ti a.  Thufingte 11:1 hebrai Bible ah chuan to'evah a ni a. Thufingte 6:16-19 pawh kha to'evah a ni. Dawt sawi ngailo kan awm awm bawk silova. Chuvang tak chuan tumah in sawisel (judge) thei bik kan awmlove Pathian chauh lo chu tiin Rabbi Warshal-a chuan a sawi.

Rabbi Michele Brand Medwin phei chuan Kanaan khua ami te khan homosexual acts(mipa leh mipa inti) kha milem biak nan a  an tih ṭhin a ni a. Chumi avang chuan Israel te kha khatiang ang thil ti ve lo tur a thupek kan ni a ti a. Mipa leh mipa an intih vang nilovin, milem biak na leh in thawi nan a an lo hman thin vang zawk ani ati bawk a. Tunlai ah hetiang ang dân neih in awmzia a awm tawh lova. Tumah in thawi a milem bia an awm tawh lo. Mipa leh mipa emaw Hmeichhia leh hmeichhia an in hmangaih chuan engmah a pawina an sakhua ah a awmloh thu a sawi bawk.

Rabbi Warshal-a chuan tihian a sawi zel ta a. Deuteronomy bung 24 ah hian hmeichhia mak tawh or english in divorced tawh lam a sawi a. A pasal in a mak/divorce hnu ah pasal dang lo nei leh ta se, chu a pasal pahnihna chuan lo ma/divorce emaw lo thih san ta se, a pasal pakhatna kha a nei thei tawh lo or a pasal hmasa zawk hnenah a kir thei tawh lo ani. A kir anih chuan
_to'evah_ ani. Rabbi Warshal-a chuan helai te hi kei chuan hriatthiam a har ka ti ati a. A pasal hmasa zawk hnena a kir/let leh kha abomination or _to'evah_ engtin nge anih theih hi ka hretthiam lo a ti tawp.

Malakia khan Jewish mipa tan Jewish lo hmeichhia nupui atan neih chu to'evah ati a. Ka ngaihtuah a Jewish hmeichhe tan, Jewish lo mipa pasal a neih chu _to'evah_ ani ang em? Hei hi thil tak tak tunlai a kan pawm pui leh kan kal pui dan chu nise mi za ah sawmnga hi chu kan Jewish community atang hian peih thlak an ni ang a ti a.

Thufingte Bu kan zir chiang a, to'evah hlirin a lo khat a. He lai chang te hi han en leh bawk ila. Thufingte 16:5 hi
Thinlunga chapo apiangte chu Lalpa tâna tenawm ( to'evah) an ni;
Inthurual mah se, hrem lohvin chhuah an ni lo vang.

Mihring chapo lo tunge awm? A ruk te chuan kan chapo vek mai si a.
Heng te hi kan Bible chuan kan sawi lar bik em em leh kan ngaih sual bik em em "homosexual" te nen hmun khat, ang khat in a dah reng mai si a.

Thil tam tak ka zir chhuak a. Bible ziah hunlai a culture leh thil awm dan te ka zir chhuak a leh tunlai ah zawng thil zawng zawng hi a applicable lo tih pawh ka hmu chhuak ati a. Bible chuan sal (slave) neih chung chang te a support in a pawm em em a. A hunlai culture-a an pawm vang mai ni in. Mahse tunlai ah sal neih emaw mi sal a siam chu thil sual leh thalo a ni tih kan pawm in kan hre vek awm e. Chutiang taka mi sal a tan Bible in a phalsak lai in, hmeichhia a in neih zan ah a thianghlim lo tih hmuh chhuah anih chuan lung a den hlum tur thu a pe leh bawk si a. Chuvang Bible hi a historical culture nen a chhiar thiam a va pawimawh em ati a.

Engvanga heng Rabbi ho ngaihdan leh zirtirna te hi keini Kristian in kan lo pawm pui ve ringawt ang kan lo ti maithei. Kan Kristian nun kawngah chhia leh tha, dik leh diklo, thil thlir dan leh awm dan te kan lo zir ve nan, keini aia kan Pathian nung lo hre hmasa a lo be tawh te Kan Bible thuthlung hlui lo zir hmasa leh thiam zawk te, Isua ngei pawh in a khawvel a awm lai a, a sakhaw pawm anih avang ani. Tin, Dan hi pakhat a zawm kim lo chuan Dan zawng zawmg bawhchhia ani tih kan Bible in min hrilh a. Mahse vanneihthlak takin keini Kristian te chu Dan hnuaiah kan leng tawh lo ani.
Historical background kan chhui phei chuan tunlaia LGBT in hmangaihna, nupui/pasal a insiam duhna an neih nen hian Bible hunlaia a ziah nen a in ang reng reng lo ani. Khang hunlai kha chuan mipa leh mipa mu dun kha chu milem biak nan a an practice thin anih avangin Israel thlate kha khatiang tilo tura khap bur kha anlo ni. Tunlai keini Kristian te ah a applicable tawh lo ani. Tin, Sodom leh Gomorrah ah LGBT rawng kai leh LGBT min demna kha Gang rape a ni. Va ngaihzawn leh in hmangaih lam a kawk lo ani. Rape reng reng chu hmeichhia leh mipa in kar pawh nise vawin ni thleng hian sual ani tih kan pawm tlang awm e. Sodom leh Gommorrah pawh kha Gang rape chung chang ani tih kan hre reng dawn nia.

Tun post atan hei hi i duhtawk phawt ang. A leh pek ah kan rawn la sawi chho zel dawn nia. Ka lawm e.

Post a Comment

0 Comments